Burun septumu, burun boşluğunu ortadan ikiye bölen bir duvardır. Septumun ön kısmı kıkırdaktan, arka kısmı ise kemikten oluşmuştur. Normal koşullarda burnu iki eşit bölmeye ayırması ve böylece her iki burun deliğinden de nefes alınabilmesi gereklidir. Ancak insanların neredeyse %70-80 ’inde doğuştan yapısal olarak var olan ya da zaman içerisinde geçirdiği travmaların sonucunda meydana gelen septumda eğrilme (deviasyon) mevcuttur.
Septumun tamamı veya bir parçasının belirgin eğri olup orta hattan kayması ve solunumu etkiler duruma gelmesi hastalık olarak tanımlanır. Sıklıkla eğri olan tarafta hava geçişi azalır. Eğrilik bazen S veya C şeklinde olup her iki burunu da tıkayabilir. Deviasyon ne kadar fazlaysa burun tıkanıklığı da o kadar fazla olmaktadır.
Septumdaki deviasyon bazen “kaudal kısım” denilen kıkırdağın uç bölmesini de içerebilir ve burun girişinden de gözlemlenebilecek şekilde hava pasajını daraltabilir. Burnun kaudal kısmını içeren eğriliklerde aynı zamanda burun uç destek mekanizmaları da bozulmuştur ve bu da nefes almayı olumsuz etkilemektedir.
Burun içi boru gibi bir boşluk olmayıp her iki tarafta üçer adet konka adı verilen etlerde bulunur. Septumdaki eğrilikle birlikte konkalarda büyüme ve şişlik yani hipertrofi olursa burun tıkanıklığı daha belirgin hale gelir.
Septum deviasyonunun nedeni nedir? Septum deviasyonu doğumsal olabildiği gibi doğum esnasında ya da sonrasında meydana gelen düşme, çarpma gibi travmalarla da olabilir. Bu travmalar o esnada herhangi bir şikayete yol açmayabilir ancak; burun kıkırdak ve kemik büyümesinde farklılaşma meydana getirerek zamanla septumda deviasyona neden olabilmektedir. Septum deviasyonunun belirtileri nelerdir? Septum deviasyonunun en sık rastlanan belirtisi burundan nefes alma güçlüğüdür. Tek burun veya iki burunda nefes alma güçlüğü hissedilmesine yol açabilir. Hafif septum deviasyonu bulunan bazı kişilerde belirtiler ancak soğuk algınlıkları sırasında ortaya çıkar. Solunum yolu enfeksiyonunun burun dokularında neden olduğu şişlik, normalde farkına varılamayan hafif dereceli tıkanıklığı belirgin hale getirir.
Septum deviasyonu şu sorunlara neden olabilir:
-
- Tek veya çift taraflı burun tıkanıklığı
- Tekrarlayan burun kanamaları
- Tekrarlayan sinüzit, farenjit, bronşit, geniz akıntısı
- Ses kalitesinde bozulma, burundan konuşma
- Horlama, apne.
- Östaki tüpü tıkanıklığı, orta kulakta sıvı birikimi
Septum deviasyonu nasıl teşhis edilir? Tüm hastalıklarda olduğu gibi septum deviasyonunda tanı burnun endoskopik olarak detaylı muayenesi ile konur. Beraberinde sinüzit, konka şişlikleri ve allerji gibi başka problemler varsa bunlara yönelik radyolojik görüntüleme tetkikleri ve laboratuar incelemeleri yapılabilir.
Septum deviasyonu nasıl tedavi edilir? Burun orta hat kemiği eğriliğinde tek tedavi seçeneği cerrahidir. Septoplasti adı verilen bir ameliyatla burun kemik ve kıkırdağındaki eğrilik düzeltilir. Bu ameliyat lokal veya genel anestezi altında uygulanabilir. Operasyon süresi anestezi haricinde 30-45 dakikadır. Ameliyat kesisi burun içinden yapılır. Burun hava pasajını tıkayan kemikler çıkartılır, kıkırdak eğrilikleri eğer düzeltilebiliyorsa, düzeltilerek yerine konur. Burun etlerinde şişlik varsa aynı operasyon içerisinde düzeltilir. Hava yolu açılır. Burun tamponu ameliyat sonrasında çoğunlukla uygulanmaktadır. Birçok çeşit tampon bu ameliyatlardan sonra kullanılabilmektedir. Fakat çoğunlukla hava kanallı silikon tamponlar son dönemde tercih edilmektedir. Bu tamponlarla hasta hava aldığından ameliyat sonrası dönemi daha rahat geçirmektedir. Silikon olduğundan tamponların alınma aşaması da daha rahattır. Bu ameliyat sonucunda burun dış yapısında herhangi bir cilt kesisi ya da şekil değişikliği olmamaktadır. Göz altında morluk ya da şişlik gözlenmez.
Her septum deviasyonu ameliyatla düzeltilmeli midir? Sıklıkla başka nedenle yapılan KBB muayenelerinin çoğunda değişik oranlarda septum deviasyonuyla karşılaşmaktayız. Hekimin ameliyat kararanını verirken önemli olan eğriliği görüp tespit etmekten çok hastanın şikâyetleridir. Septum deviasyonu şikayete sebep oluyorsa düzeltilmelidir. Yani hastamızda burun tıkanıklığı, kulakta basınç, baş ağrısı, horlama, ağzı açık uyuma gibi şikâyetler varsa ve bu da kişinin hayat kalitesini düşürüyorsa operasyon planlanır. Bu operasyon sonucunda kişinin hayat kalitesi yükselecektir.
Ameliyattan önce dikkat edilmesi gerekenler nelerdir? Bu ameliyat lokal (bölgesel-sadece burun bölgesi uyuşturularak ) anestezi ile yapılabeceği gibi; genel anestezi ile de yapılabilmektedir (tamamen uyutularak). Genel anestezi ile yapılacak olan ameliyatlarda ameliyat saatinden en az 8 saat öncesine kadar ağızdan yemek veya su alımı durdurulmalıdır. Sürekli kullanılan herhangi bir ilaç varsa (Kan sulandırıcı ilaçlar, tansiyon veya şeker ilaçları gibi) mutlaka hekiminizi bilgilendirmeniz gereklidir. Herhangi bir gıda takviyesi, vitamin veya bitkisel içerikli çaylar dahi ameliyattan 1 hafta önce kesilmelidir.
Ameliyattan sonra nelere dikkat edilmelidir?
-
- Genel anesteziden sonra ortalama 4-6 saat kadar ağızdan beslenmeye başlanmaz.
- Ameliyattan sonra burun deliklerinden ya da genizden ağız içine ara ara kan sızıntıları olması normaldir. Çok şiddetli olamamakla birlikte az miktarda ağrı olabilir. Bazen ön üst diş ve damakta his kaybı yaşanabilir ancak zamanla normale dönecektir.
- Anesteziden sonraki ilk gün ılık ve sıvı gıdalarla beslenme önerilir ancak sonraki dönemde sıklıkla herhangi bir yemek kısıtlaması yapılmamaktadır.
- Sızıntılara ve operasyona bağlı burun içinde kabuklanmalar olabilir. Bunun için burun yıkama solüsyonları (serum fizyolojikler veya okyanus suları ile) önerecektir. El ile bu kabukların temizlemeye çalışılması bir enfeksiyona neden olabilir. Bu süreçte mümkünse çok kuru ortamlarda kalınmamalı, odanın nemlendirilmesi önerilir.
- Kesinlikle sigara ve burun içinde toksik etkilere neden olabilecek kimyasal kirleticilere maruziyet olmamalıdır. Bu kimyasallar burunda iyileşmeyi bozmaktadır.
- Yaklaşık 1 hafta 10 gün süre ile sümkürülmemelidir; bu durum istenmeyen kanamalara neden olabilir. Hapşırma gerektiğinde ise ağzın açık tutulması burun içinde aşırı basınç oluşumunu engelleyecektir ve kanama riski önlenecektir. Hapşırığın fazla olduğu durumlarda rahatlatma için allerji ilaçları önerilebilir. Burna gelebilecek travmalardan kaçınılmalıdır. İlk 4 hafta yoğun ve ağır egzersizlerden kaçınmak gerekmektedir.
- Banyo yapılmasında tamponlar alındıktan sonra sakınca yoktur ama mutlaka ılık banyo yapılmalıdır, sıcak banyo burundan kanamalara neden olabilir.
- Gözlük kullanmanızda herhangi bir sakınca yoktur.
Ne zaman okula/işe/normal hayatıma dönebilirim?
İyileşme süresi kişisel farklılıklar gösterir. Ortalama iyileşme süresi 1-4 hafta arasındadır ancak sıklıkla hastalar ameliyatın 2. Gününden sonra normal hayatlarına dönebilmekte ve kendi işlerini yapabilmektedirler.
